റാഫ്ലേസിയ (Rafflesia) ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പുഷ്പമായി അറിയപ്പെടുന്നു. അതിന്റെ വിസ്മ്മയകരമായ വലിപ്പം, ദുർഗന്ധം, അപൂർവത എന്നിവയെക്കുറിച്ചുള്ള ഈ പ്രബന്ധം പ്രകൃതിയുടെ അത്ഭുതകരമായ സൃഷ്ടിയുടെ ഒരു വീക്ഷണം നൽകുന്നു.
റാഫ്ലേസിയ, പ്രത്യേകിച്ച് Rafflesia arnoldii, പ്രധാനമായും ദക്ഷിണേഷ്യയുടെ മഴക്കാടുകളിലാണ് കാണപ്പെടുന്നത്. ഇന്തോനേഷ്യ, മലേഷ്യ, തായ്ലൻഡ് എന്നിവിടങ്ങളിൽ ഇത് സാധാരണയായി കണ്ടെത്താം. ഈ പ്രദേശങ്ങളിൽ ഇവ നഴ്സറിയിലെ മുത്തുപോലെ സംരക്ഷിക്കപ്പെടുന്നു, കാരണം അവരുടെ ആവാസവ്യവസ്ഥ വളരെ പരിമിതമാണ്.
റാഫ്ലേസിയയുടെ പ്രധാന സവിശേഷത അതിന്റെ വലിപ്പമാണ്. ഏറ്റവും വലിയ പുഷ്പം 90 സെൻ്റിമീറ്റർ വരെ വീതിയുള്ളതും 11 കിലോഗ്രാം വരെ ഭാരമുള്ളതുമാണ്. അതിന്റെ അരച്ചുതകിൽ പുഷ്പം നിറഞ്ഞു നിൽക്കുന്ന virescent tube പോലെയാണ്. പുഷ്പത്തിന്റെ പ്രത്യേകതയിൽ മറ്റൊന്ന് അതിന്റെ ദുർഗന്ധമാണ്. മുരടിച്ച മാംസത്തിൻ്റെ ദുർഗന്ധം പുറപ്പെടുവിക്കുന്നത് പൂവിന്റെ ഒരു സവിശേഷതയാണ്, ഇത് മധുപാനികളെ ആകർഷിക്കുന്നു, അവ പുഷ്പത്തിന്റെ പരാഗണത്തിൽ (pollination) സഹായിക്കുന്നു
റാഫ്ലേസിയയുടെ പരാഗണം Carrion flies എന്ന മധുപാനികളുടെ സഹായത്തോടെയാണ് നടക്കുന്നത്. പൂവ് പുറപ്പെടുവിക്കുന്ന മുരടിച്ച മാംസത്തിന്റെ ഗന്ധം ഇവയെ ആകർഷിക്കുന്നു. മധുപാനികൾ പുഷ്പത്തിൽ ബസിച്ച് നീറുമ്പോൾ പരാഗണം സംഭവിക്കുന്നു. ഈ പ്രകൃതിദത്ത രസതന്ത്രം റാഫ്ലേസിയയുടെ പരമ്പരാഗതമായ വളർച്ചയ്ക്കും പ്രജനനത്തിനും സഹായകമാണ്.
റാഫ്ലേസിയയുടെ പുഷ്പം മുളയ്ക്കും പൂക്കലിന് 9-21 മാസം വരെ എടുക്കും. പൂക്കല് കഴിഞ്ഞ 5-7 ദിവസങ്ങൾക്കുള്ളിൽ പൂവ് മുളയ്ക്കും. ഇതിന് ശേഷമുള്ള പൂക്കലിനുള്ള അവകാശവാദം വളരെ കുറവാണ്. പലപ്പോഴും, ഈ പരിമിത സമയത്ത് പൂക്കൾ പൂത്തു കൊഴിഞ്ഞുവീഴും. അതിനാൽ, റാഫ്ലേസിയയുടെ പുഷ്പം കാണുന്നത് വളരെ അപൂർവമാണ്.
റാഫ്ലേസിയ വളരെ സങ്കീർണ്ണമായ ഒരു പാരസൈറ്റിക് സസ്യമാണ്. Tetrastigma എന്ന വംശത്തിലെ വള്ളിച്ചെടികളുടെ തണ്ടുകളിൽ പാരസൈറ്റായി ജീവിക്കുന്നു. റാഫ്ലേസിയയ്ക്കു തൊട്ടുപിന്നിലെ Tetrastigma യുമായി വളരെ സങ്കീർണ്ണമായ ഒരു ബന്ധം ഉണ്ട്. ഇതിൽ പരാഗവും പരിപാലനവും അവരുടെ പരസ്പരസഹകരണത്തിലാണ് നിർവഹിക്കുന്നത്.
റാഫ്ലേസിയയുടെ ആവാസവ്യവസ്ഥ അപകടം നേരിടുന്നു. മഴക്കാടുകൾ നശിക്കുന്നതും പരിസ്ഥിതിക പുനർസ്ഥാപന മുറിപ്പോലും റാഫ്ലേസിയയുടെ സംരക്ഷണത്തിന് വലിയ വെല്ലുവിളികളാണ്. ആകെയുള്ള പരിമിതമായ ആവാസവ്യവസ്ഥയിൽ ഇവയെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിന് സജീവമായ സംരക്ഷണനീക്കങ്ങൾ ആവശ്യമാണ്.